Reumatyzm – czym naprawdę jest i jak może pomóc ortopeda-traumatolog?
„Reumatyzm” – potoczne określenie wielu chorób
Słowo „reumatyzm” od lat funkcjonuje w języku potocznym, ale w medycynie nie oznacza jednej konkretnej choroby. To raczej parasolowe pojęcie, które obejmuje ponad 200 różnych schorzeń dotyczących stawów, mięśni, ścięgien i tkanki łącznej.
Do najczęściej spotykanych należą m.in.:
reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – przewlekła choroba autoimmunologiczna,
choroba zwyrodnieniowa stawów,
dna moczanowa,
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne spondyloartropatie.
Skąd biorą się choroby reumatyczne?
Choroby reumatyczne to bardzo zróżnicowana grupa schorzeń – dlatego nie ma jednej przyczyny ich powstawania. W zależności od rodzaju choroby mogą odgrywać rolę różne mechanizmy:
1. Zaburzenia układu odpornościowego
W przypadku takich chorób jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy toczeń rumieniowaty układowy, organizm zaczyna atakować własne tkanki, w tym błonę maziową stawów. Mówimy wtedy o chorobach autoimmunologicznych, w których przewlekły stan zapalny prowadzi do bólu, sztywności i stopniowego uszkadzania stawów.
2. Czynniki genetyczne i predyspozycje rodzinne
Badania pokazują, że u części pacjentów występuje zwiększona skłonność do chorób reumatycznych – np. u osób z obecnością genu HLA-B27 ryzyko rozwoju spondyloartropatii jest wyższe. Nie oznacza to, że choroba na pewno się pojawi, ale genetyka może być jednym z elementów układanki.
3. Styl życia i czynniki środowiskowe
przewlekłe przeciążenia stawów (ciężka praca fizyczna, intensywne uprawianie sportu bez odpowiedniej regeneracji),
nadwaga i otyłość, które zwiększają obciążenie stawów kolanowych i biodrowych,
palenie papierosów, udowodniony czynnik ryzyka rozwoju i cięższego przebiegu RZS,
dieta uboga w składniki przeciwzapalne i bogata w puryny (np. czerwone mięso, alkohol) – może sprzyjać rozwojowi dny moczanowej.
4. Wiek i zmiany związane z naturalnym starzeniem
Niektóre choroby, np. choroba zwyrodnieniowa stawów, rozwijają się stopniowo wraz z wiekiem, gdy chrząstka stawowa traci elastyczność i zdolność do regeneracji.
5. Infekcje i czynniki zewnętrzne
U niektórych pacjentów pierwsze objawy chorób reumatycznych pojawiają się po infekcjach bakteryjnych czy wirusowych. Mogą one pełnić rolę tzw. „czynnika spustowego”, który uruchamia nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego.
Kogo dotyczą?
RZS częściej dotyka kobiety między 30. a 60. rokiem życia,
choroba zwyrodnieniowa pojawia się wraz z wiekiem i nadmiernym obciążeniem stawów,
dna moczanowa częściej dotyczy mężczyzn w średnim wieku,
spondyloartropatie mogą zacząć się już u młodych dorosłych.
Objawy, które powinny zaniepokoić
ból i obrzęk stawów,
sztywność poranna (trwająca ponad 30–60 minut),
zaczerwienienie i nagły, silny ból jednego stawu (np. w dnie moczanowej),
ból nasilający się w ciągu dnia, typowy dla choroby zwyrodnieniowej,
objawy towarzyszące, np. zmęczenie, stany podgorączkowe czy zapalenie oczu.
Jak wykrywa się choroby reumatyczne?
Diagnostyka obejmuje kilka etapów:
wywiad i badanie kliniczne – analiza objawów, ich czasu trwania i lokalizacji,
badania laboratoryjne – OB, CRP, czynniki reumatoidalne, przeciwciała anty-CCP, kwas moczowy,
badania obrazowe – RTG, USG, czasem rezonans magnetyczny,
analiza płynu stawowego – zwłaszcza w dnie moczanowej.
Czy reumatyzm można leczyć?
Tak, choć każda z chorób wymaga indywidualnego podejścia:
RZS – leki modyfikujące przebieg choroby,
dna – terapia obniżająca poziom kwasu moczowego,
zwyrodnienia – rehabilitacja, modyfikacja obciążeń, w razie potrzeby zabieg operacyjny,
spondyloartropatie – ćwiczenia, leki przeciwzapalne, terapie biologiczne.
Wspólnym mianownikiem jest jedno: im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większa szansa na zatrzymanie jej postępu i zachowanie sprawności.
Rola ortopedy-traumatologa
Choć podstawową diagnostyką i leczeniem chorób reumatycznych zajmuje się reumatolog, ortopeda-traumatolog odgrywa istotną rolę w:
wykonywaniu punkcji i iniekcji dostawowych,
leczeniu chirurgicznym w przypadku znacznych zniszczeń stawów (np. endoprotezoplastyka biodra czy kolana),
rekonstrukcji i korekcji deformacji stawowych,
prowadzeniu i koordynacji rehabilitacji po zabiegach.
„Reumatyzm” to nie jedna choroba, lecz całe spektrum dolegliwości, które mogą znacząco wpłynąć na jakość życia. Kluczem jest wczesna diagnostyka, indywidualne leczenie i współpraca specjalistów – reumatologa i ortopedy-traumatologa.
